Open brief aan Gelderse statenleden en gemeenteraad Neerijnen

Aan: Statenleden provincie Gelderland CC: Gemeenteraad Neerijnen
Betreft: Open brief Structuurvisie Waalweelde west

Geachte bestuurders,

Graag geven wij, Vereniging Waalzinnig, u nog wat feiten en gedachten mee voordat u een besluit neemt over de Structuurvisie Waalweelde West en in het bijzonder over de aanleg van de hoogwatergeul Varik-Heesselt. Wij zijn ervan overtuigd dat deze geul absoluut niet nodig is voor de hoogwaterveiligheid van het rivierengebied en stellen dan ook voor om de hoogwatergeul uit de structuurvisie te halen, zeker totdat de verwachte afvoerscenario’s wetenschappelijk vastliggen (verwachting september/oktober van dit jaar).

Een kort overzicht:

1.	In Rees (zo’n 30 kilometer boven Lobith) zijn de dijken geschikt voor 14.500 m3/sec. Komt er meer water door de Rijn dan zal de hoogwater golf hier afgetopt worden. Er zijn geen plannen om deze dijken te verhogen.
2.	Duitsland heeft dit voorjaar zijn hoogwaterbeschermingsplan bekend gemaakt, geen dijkverhogingen in de planperiode, uitsluitend retentie en rivier verruimende maatregelen in totaal 400 miljoen kubieke meters retentie.
3.	De Duitse steden langs de benedenstroom van de Rijn en de laad- en loskades van de motor van Duitsland (Ruhrgebied) liggen zodanig laag aan de rivier dat men daar nu al bijna jaarlijks tijdelijke damwanden moet neerzetten (terwijl in Tiel de coupures nog niet gesloten hoeven te worden) dijkverhoging is daar uitgesloten en een verdubbeling van de waterstanden zal rampzalige consequenties voor mens en bedrijvigheid opleveren, dat kan Duitsland zich niet permitteren.
4.	Het onafhankelijke onderzoek door de Universiteit van Wageningen bevestigd ons “gezond verstand” het is onmogelijk dat de Rijn bij Lobith meer dan 16.000 m3/sec kan afvoeren zoals tijdens de hoorzitting door Dr. Roel During al aan u is gepresenteerd.

 Waterschap Rivierenland

Het Waterschap Rivierenland begint zich nu ook zorgen te maken over een extra dijkring op een onbekende ondergrond met zeer waarschijnlijk extra piping dreigingen (er lopen zandbanen in de ondergrond in het gebied). Er zijn andere (goedkopere) oplossingen mogelijk om het afremmend effect van de bocht in de rivier bij Varik-Heesselt af te zwakken. Dan kom je toch niet met een oplossing om twee dorpen volledig in te sluiten door metershoge dijken met alle gevolgen van dien als er bij hoog water een dijk doorbreekt rondom de badkuip! Goedkopere, veiligere en innovatievere alternatieven zijn onvoldoende onderzocht.

Antea rapport

Het Antea rapport (juni 2015) geeft aan dat andere redenen voor het kiezen van een hoogwatergeul het bestuurlijk draagvlak zou zijn vanwege de ruimtelijke / economische meekoppelkansen met andere ruimtelijke functies zoals duurzame energiewinning, landbouw en recreatie in een integrale gebiedsopgave.  Dit is politiek correct jargon dat graag gebezigd wordt door sommige bestuurders. De realiteit is echter dat niemand in het gebied zit te wachten op een hoogwatergeul die dwars door bestaande landschapsstructuren en elementen heen gaat. Voor duurzame energiewinning is geen nevengeul nodig; de landbouw levert alleen maar grond in en wordt gedwongen van hoogwaardige fruitteelt over te stappen op grasland. Het creëren van recreatieve faciliteiten in de dorpen wordt door de bewoners afgewezen. In het gebied is in de jaren negentig een ruilverkaveling uitgevoerd en een paar verplaatste boerderijen staan er nog geen 10 jaar. Deze worden nu bedreigd door de hoogwatergeul!

De harde feiten

De harde feiten zijn dat in de afgelopen 110 jaar de hoogst gemeten afvoer van de Rijn bij Lobith 12.500 m3/s is. Dit was in 1926. In 1995 was de afvoer 12.000 m3/s. Na het hoogwater van 1995 zijn de dijken reeds flink verhoogd en versterkt. Daarna is het ‘Ruimte voor de Rivier’ project opgestart waarin rekening gehouden wordt met een maatgevende afvoer van 16.000 m3/s; ruim 30% meer dan ooit bij Lobith is gemeten! Ruimte voor de rivier is nog niet afgerond en ook nog niet geëvalueerd en toch moet er al een volgend programma opgestart worden.

Nut en noodzaak

Nut en noodzaak voor de aanleg van een hoogwatergeul staan nog steeds ter discussie. De wetenschappelijke discussie over mogelijke toekomstig afvoerpieken van de Rijn bij Lobith is nog lang niet afgerond ook al doet het Deltaprogramma 2015 ons anders geloven.

Wel blijft merkwaardig dat in 1956 al sprake was van politieke keuzes voor mogelijke afvoerpieken van 18.000 m³/s en dat alle berekeningen die de overheid gebruikt leiden tot een conclusie van 18.000 m³/s: alsof er steeds weer naar dat getal toegewerkt wordt. Er zijn bovenstrooms al veel maatregelen genomen om miljoenen kubieke meters water te bergen die effecten op de afvoerpieken zouden moeten hebben! Vorig jaar vertelde de staf Deltacommissaris ons dat die 18.000 m3/sec. er zouden kunnen komen omdat Duitsland de dijken fiks zou verhogen, een jaar later blijft men hetzelfde cijfer hanteren ondanks de enorme retentiemaatregelen die Duitsland dit voorjaar bekend heeft gemaakt.

De onzekerheid over de mogelijke afvoerpiek in 2100 wordt recentelijk weer gevoed door de gepresenteerde resultaten van het onderzoek van de Wageningen Universiteit. Dr Roel During komt met resultaten van het GRADE model van 16.500 m3/s tenzij Duitsland de dijken oneindig hoog maakt. Ook Rijkswaterstaat is weer gaan rekenen met nieuwe modellen om de afvoerpiek van de Rijn in 2100 te voorspellen. Resultaten van deze laatste berekeningen zijn nog niet openbaar.

Over het voorgaande zijn ook in de vaste Kamercommissie van I&M vragen gesteld. De minister kan toch geen besluit nemen om een MIRT verkenning op te starten als er nog onzekerheden zijn over de geprognotiseerde afvoeren van de Rijn? Waarom heeft de Provincie dan zoveel haast?

Het beleid in Duitsland

Het beleid in Duitsland is water vasthouden. Recentelijk heeft Duitsland het hoogwater-beschermingsprogramma vastgesteld. Eind vorig jaar is een uitgebreide set aan maatregelen vastgesteld die stoelen op drie beleidsbeslissingen:

1. terugleggen van dijken om de rivier meer ruimte te geven (natuurlijke uiterwaarden herstellen);
2. doorgaan met het aanleggen van retentiebekkens langs de grote rivieren om hoogwaterpieken op te kunnen vangen. De nu al geïdentificeerde projecten in het stroomgebied van de Rijn omvatten de aanleg van 16 retentiebekkens met een totaal volume van 229,1 miljoen m³ en het weer terug aan de natuur geven van uiterwaarden met in totaal 5390 ha. Hierdoor kan zo’n 400 miljoen m³ water extra geborgen worden. Dit komt bovenop de retentiebekkens en overloopgebieden die al aangelegd zijn.;
3. herstellen van zwakke plekken in de hoogwaterbescherming.

Dijkverhogingen zijn in de recente plannen absoluut niet genoemd.

De Rijn bij Rees kan niet meer dan 14.500 m3/s afvoeren. Komt er meer water dan gaat het in Duitsland over de dijken een eventuele hoge afvoerpiek kan Nederland nooit via de rivieren bereiken.

Klimaatveranderingen

Ook wij ontkennen niet dat er klimaatveranderingen aan het optreden zijn. De totale gemiddelde regenval in Nederland neemt toe. Ook extremen nemen toe: grotere neerslagen in korte tijd maar ook langere droge periodes. Geldt dit ook voor het hele stroomgebied van de Rijn? En wat voor invloed heeft dat op de piekafvoeren van de Rijn? En wat is de invloed van al die waterbergende maatregelen die in het gehele stroomgebied van de Rijn zijn getroffen en nog gepland zijn? Dat weten we nog niet. Het is dus hoog tijd dat er nog eens goed met de nieuwste afvoermodellen en klimaatmodellen, en daarbij rekening houdend met de in Duitsland en Zwitserland te nemen maatregelen, gerekend gaat worden door een groep onafhankelijke deskundigen.

Informatievoorziening

Ondertussen is de informatievoorziening vanuit met name de Provincie en Rijkswaterstaat, dusdanig dat het voor velen lijkt alsof er al een besluit is genomen over een hoogwatergeul bij Varik-Heesselt.

De door de Provincie ingestelde klankbordgroep mag alleen meepraten over meekoppelkansen en alternatieven van de geul en discussies over nut en noodzaak en alternatieven voor de geul worden niet gevoerd, laat staan geëntameerd. De door sommige bestuurders gedane uitspraken dat burgerparticipatie over het aanleggen van een nevengeul optimaal is, kan zo van de tafel geveegd worden. Er is nog niet eens een startbeslissing genomen voor een MIRT verkenning dus verder praten over meekoppelkansen en alternatieven van de geul zijn voorbarig.

Wij zijn er van overtuigd dat met ‘Ruimte voor de Rivier’, gekoppeld aan allerlei maatregelen die in het stroomgebied van de Rijn in Nederland en Duitsland worden getroffen, de veiligheid van het rivierengebied de komende decennia is gegarandeerd.

Wij verzoeken u met klem om geen besluiten te nemen over zaken waarvan de wetenschappelijke onderbouwing ter discussie staat. Een gefundeerd besluit nemen als de genoemde onderzoeken gereed zijn (herfst van dit jaar) lijkt ons de juiste keuze omdat er dan nog steeds dit jaar duidelijkheid voor de inwoners komt.