Inspraakreactie Hoorzitting Waalweelde West van woensdag 17 juni 2015
Roel During, Alterra Wageningen UR
Zeer geachte bestuurders,
Bij de wetenschapswinkel van Wageningen Universiteit heeft zich de Vereniging Waalzinnig gemeld met de vraag naar de noodzaak van de bypass bij Varik Heesselt. Deze vraag is door een groep onderzoekers en studenten in behandeling genomen en ik ben daar projectleider van. Thans is de fase aangebroken van rapportage, en graag maak ik van deze gelegenheid gebruik om u op de hoogte te stellen van de voorlopige bevindingen. Ze zijn voorlopig omdat er nog een ronde van externe kritiek op de rapportage, die in voorbereiding is, verricht moet worden.
In dit onderzoek wordt nagegaan wat de legitimatiebasis is van de bypass. Het onderzoek is verricht door middel van literatuurstudie en interviews, waarin de werkwijze van Rijkswaterstaat en het Deltaprogramma is geanalyseerd, alsmede de wetenschappelijke en maatschappelijke onderbouwing van de maatgevende afvoer van 18.000 m3/s.
De uitkomst van het onderzoek is betrekkelijk eenvoudig. De wetenschappelijke onderbouwing is namelijk zeer mager: ze is tot stand gebracht door de maatgevende afvoer van 16.000 te verhogen met 20%, te weten het percentage extra regenval dat is opgegeven in de KNMI klimaatscenario’s van 2006.
Flankerend aan deze eenvoudige berekening is gerekend met een modellentrein, die neerslagsimulaties koppelt aan afvoeren. Dit zogenaamde GRADE model, dat staat voor Generator of Rainfall and Discharge Extremes, is thans de best available technique, en er wordt onder meer aan gewerkt door Rijkswaterstaat, Deltares, WL en HKV. Deze berekeningen laten een geheel ander beeld zien, namelijk dat de afvoeren in de Rijn de 16.000 m3/s niet zullen overschrijden[1]. Slechts door de aanname van oneindig hoge dijken in Duitsland komen de uitkomsten in de buurt van die 18.000. Deze aanname is echter niet realistisch, want het hoogwaterbeschermingsplan van Duitsland laat niet alleen zien dat de dijken niet verhoogd worden, maar laat een omvangrijk pakket aan retentiemaatregelen zien[2]. Met dit pakket aan maatregelen op de korte termijn kan de hoogst denkbare afvoer van de Rijn gedurende een week met 10% gereduceerd worden. Om een veel nauwkeuriger en transparanter onderbouwing te verkrijgen van de maatgevende afvoer zou dit GRADE model gehanteerd moeten worden. Tevens zouden er nieuwe onderliggende, grensoverschrijdende 2-dimenstionale overstromingsberekeningen uitgevoerd moeten worden.
Verder stellen we vast in het onderzoek dat noch de onderbouwing, noch de maatschappelijke gevolgen van deze maatgevende afvoer ooit breed zijn bediscussieerd. Van enige triangulatie ofwel het actief opzoeken van kritiek is geen sprake. Nergens is ook een overzicht te vinden van alle aannames, kennishiaten en onzekerheden die er een rol in spelen. Dit geldt ook voor de wetenschappelijke review, die door insiders is uitgevoerd. Deze heeft vooral het karakter van het geven de achtergronden van het GRADE instrumentarium, dat echter niet is gebruikt voor het vaststellen van deze afvoer. Daarmee stellen we vast dat er geen mogelijkheden zijn gecreëerd voor de inwoners van betreffende dorpen om bezwaar aan te tekenen tegen deze maatgevende afvoer. Het is dus een normatief uitgangspunt met grote gevolgen, maar met een wetenschappelijk tekort en een democratisch deficiet.
De conclusie uit het onderzoek luidt dat de legitimatiebasis van de bypass ontoereikend is. De conclusie zal gepaard gaan met het advies om de maatgevende afvoer opnieuw en beter te berekenen met de best available technique, t.w. het GRADE model, vergezeld van grensoverschrijdende overstromingsberekeningen die ook de effecten van het Duitse waterbeleid in beeld brengen. Uit de toepassing van dit model zal uiteindelijk ook duidelijk worden hoe de problemen van klimaatverandering zich zullen manifesteren in de grote rivieren en in het regionale en stedelijke watersysteem. Dit advies zou ik dan ook graag aan u willen meegeven. Het lijkt me belangrijk om meer zekerheid te verkrijgen of hier geen grote sommen geld worden besteed aan het bestrijden van een onrealistisch doomscenario.
[1] Wit, Marcel de & Adri Buishand, 2007. Generator of Rainfall And Discharge Extremes (GRADE) for the Rhine and Meuse basins. RWS RIZA Report 2007.027, KNMI publicatie 218. Zie hierin figuur 10.2 op blz 36.
[2] 400 miljoen kuub aan bekkens; plus 5400 ha met een geschatte berging van 270 miljoen kuub. Totaal 670 miljoen kuub.